HomeArticlesPasian Kammal leh Christian Innkuan. Agelh ~ Bishop Lian Khen

Pasian Kammal leh Christian Innkuan. Agelh ~ Bishop Lian Khen

Published on

spot_img

Pasian Kammal leh Christian Innkuan​​ 

Agelh ~ Bishop Lian Khen

 

Innkuan khat apian nadingin, numei leh pasal akigawm ding akisapna thu Lai Siangtho sungah​​ (cf. Mk.10:8) “Pasal in, anu apa nusia in, azi tawh kigawm dinga, amau te pen nih hinawnlo in, khat bek hiding hi,”​​ ci hi. Ahi zongin​​ (nupa)​​ numei leh pasal a kigawm khit hangin, ta nei kei leh, tua nupate pen​​ “innkuan”​​ kici thei tuanlo hi. Nu leh pa leh tate a teenkhopna innkuante bek​​ “innkuan”​​ kici thei hi. Banghang hiam cih leh tanu tapate in, Topa’ hongpiak amanpha mahmah gogilte ahi uh hi​​ (cf. Ps. 127:3).​​ Lai Siangtho​​ (Lk. 16:18)​​ sungah, kuamah peuh, azi ma a, midang a teenpih te in mawhna bawlbawl ahi hi. A kima khinsa mizi a teenpih pasal in mi’ zi tungah a mawhmawh ahi hi, ci-in Christu Topa in nupate khan tawntung kipum khat a, anuntaak nadingin hong hilh hi.

 

Pasian deihna mah bangin, Christian nuntaakzia tawh innkuante nuntak ding, kip ding leh khantoh ding pawlpi-in hong deih hi. A picing Christian innkuante hih theih nadingin, innkuan lutang a hi​​ “Pa”​​ dinmun pen thupi mahmah hi. Lai Siangtho​​ (Mt. 2:14)​​ sungah​​ “Naungeek Jesu a kempa Mi Siangtho Joseph in Maria leh naungek Jesu te Egypt gamah ataipih manin, Herod Kumpipa’ khutsung panin amaute na honkhia hi”​​ cih ih mu hi. Tua ahih manin, mihing kipawlna ahoih nading leh, Nu pawlpi sungah kilemna a om nading pen Christian innkuan khatciat tungah kinga hi.

 

“A kilem innkuan, paizia aman innkuante bekin, mihing nuntakna leitung pen phat tuamna pia hi”, ci-in​​ Pope Pius XII​​ in honghilh hi. Mihing kipawlna in innkuan tungah kinga ahih manin, kipum khatna aneilo, siikan azuilo, apalaang innkuan in mihingte kipawlna pen kitawlok in, tualniam sak thei hi. Tua ahihman in, innkuan sungah ahoih lam a kipuahna, paizia maan a kikep ki makaihna te in pawlpi hita leh mihing kipawlna hita leh puahphatna ahi hi.

 

Innkuan sungpen thusin thutheih ciilna mun, thungaih thuzaak masakna mun ahih manin, mihing nuntakna leitungah athupi pen mun ahi hi. Hih thu amaan na pen​​ (Lk 2:51)​​ sungah, eite​​ “Topa’ Jesu mahmah in anu leh Mi siangtho Joseph te tawh hongciah khawm in, Nazareth khua ah, amaute thu mangin hong khankhiatna tawh eite etteh ding leh nuntaakna liimlang dingin hong nungta hi”.

 

Tua ahih ciangin, Topa Jesu in pumpi leh lungsim pilna khang in Pasian mai leh mite mai ah maipha angah hi. Naupang Siangtho Jesu mah bangin, nu leh pa thu amang naupang a om hangin, nu leh pa thu amang nuamlo zong naupang tampitak omhi. Nu leh pa thu a manglo naupang khangnote in Topa Jesu et-teh huai mahmah hi. Tua mah bangin, tate a taisan, athu donlo, avaak a​​ kemlo, thu hilhlo nu leh pate in zong, Topa Jesu et-teh ding ahi hi. Banghang hiam cih leh​​ “Topa Jesu in naupang neute it in thupha pia hi” (Mt. 19:15).

 

Tate tungah nu le pa’ pansan​​ (tavuan/vaipuak)​​ ala lo, kam tawh hita leh gamtatna tawh hita leh leitung thu leh biakna thu hilh lo a, tate lam akhialsak nu leh pate ading in, Topa Jesu in​​ (Mt. 18:6)​​ ah,​​ “Kei hong um hih nau pangte khatpeuh a puksak mi peuhmah, a ngawng ah an gawina suanglian khai in, tuipi thuk sungah kikhia leh ama’ adding in hoihzaw ding hi”, ci-in khauhtak in hong hilh hi. Kawlte’ paunak ah,​​ “tanu tapa hoih lo, nu leh pa ginatlohna hang”, Zomite’ paunak ah,​​ “Sakhi api san ano san”,​​ “hilhloh ta, tailoh ta”, na ci a​​ (Lk. 6:63)​​ ah,​​ “singkung hoih in gah hoihlo gah theilo a, singkung hoihlo in zong gah hoih gahthei lo hi”, na cihi.

 

Hih bang in nu leh pa leh tate pen khat leh khat ki zom in, a ki peh, a ki khangkhan, a ki thathuk toto ahi hi, ci leng kikhial loding hi. Nu leh pa ahoih ciang bek in ta hoih ki khansuah thei pan hi. Innkuan ih cih pen nu leh pa leh tate tawh a ki lam, a neu pen leh a hoih pen mihing kigawm na bulpi ahi hi. Lai Siangtho sungah Topa Jesu’ gen mah bangin singkung hoih in gah hoih gah a, singkung gina lo pan gah hoih gah theilo hi. Tua mah bangin, innkuan sungah zong, nu leh pa ahoih ciang bek in tanu hoih tapa hoih ki ngah thei pan bek ding hi.

 

Nu hoih pa hoih leh, tanu hoih tapa hoih suah theihna dingin, Cana mopawi a, Tonu kammal ahi,​​ “Ama’ hongsawl bangin nahih un” (Jn 2:5)​​ cih thu ihphawk ding kisam hi. Innkuan khat a dingin lungnopna leh kilemna, mimal khatciat adingin gualzawhna, Christian khat adingin Pasian deihna ih theih ih nuntak pih zawh nadingin Topa Jesu’ kammal ihngaih ihzuih ding kisam hi.​​ “Pasian thu za a, amang te in thupha ngah uh hi” (Lk. 11:28)​​ cih Topa Jesu kammal te Lai Siangtho sungah i mu hi.

 

Nu leh pate in, innkuan makaih zawh nading leh lamlah siam nadingin, Pasian deihna tawh kituak pilna siamna khempeuh Lai Siangtho sungah kicing tak in ih mu hi. Pasian in ama kammal Lai Siangtho tawh innkuan mimal khatciat hong hopih in, kha thahatna hongpia a hihman in, Lai Siangtho in Christian innkuante adingin nuntakna hongpia Pasian kammal ahi hi. Thu ngetna tawh zong Pasian in innkuante hong ompihna thu​​ (Mt. 18:20)​​ sungah ih mu thei hi.

 

Pawlpi hong thuhilhna tawh zong innkuante hong ki makaih ahihna thu, Canon Upadi 1055/1 ah ih mu thei hi. Innkuan sungah kilemna, Pasianthu tawh nuntakna a omtheih nadingin, Lai Siangtho sim a, zuihna in a hoihpen lampi leh khuavaak ahi hi. Lai Siangtho sim a kikup khopna leh zuihna hangin Pasian tawh bek thamlo in, khat leh khat ki-it kilemna hongkhangto sak hi. Lai Siangtho, nuntakna Pasian kammal simna in, innkuan sung pen hong puah hong makaih in lungnop sinnopna leh ki-it kilemna hongkhansak ban ah, Topa’ nungzui hoihte hongsuak sak hi.

 

Innkuan ih cih pen mihing kipawlna aneu pen leh amasa pen kipawlna ahih hangin, kipawlna khempeuh ii tawphah bulpi ahi hi. Tua ahih manin, innkuan khat a ih din ciangin, ki-itna bulphuh a, akilam ciangbek in asiangtho innkuan apiangthei pan ahi hi. Pasian zong Tothum kigawm Pasian khat a hihmah bangin, innkuan sungah pate in Pasian lim, nute in Khasiangtho Pasian lim, leh tate in Topa Jesu lim suun ciatleng, a nuam, apicing innkuan kisuak ding a, pawlpi leh leitung buppi hong nuam pan ding hi. Tua ahih manin, innkuan khempeuh ii pumpi, kha nuntakna ah, ki lemna leh lungmuanna a omtheih nading in kilemna anei, Topa Jesu tungah upna leh muannate kipsak tawntung ding kisam mahmah hi.

 

Tuhun leitung omzia i et ciangin, inn leh lo, sum leh paai, neih leh lam in mihingte ii tawmvei sungbek nuntaak nopna pia thei aa, a tawntung nopsakna picing pia zo tuan lo hi. Tua tham lo-in, tua nate azang theilote a dingin, upna kiamsak in gamtatna zong siasak theilai hi.

 

Lai Siangtho Lui sungah Israel mite, Canaan gam zuanin apai na ah, amaute makaih dingin Pasian in​​ Moses​​ na tel hi. Amah in thuman na tawh amite kem a, amawhnate uh maisak in, amangte zongin, lamkhial mite lammaan ah apuak kik, acitak mahmah, Israel mite’ Makai pipa ahi hi.​​ Pope John Paul II​​ in,​​ “Innkuan sungah anne khawm in thunget khopding”​​ hong hanthawn hi. Nu leh pate in tate adingin, inn leh lo, annek tuidawn, pilna siamna, cidamna lam baanah kha lam pattah ding pansan​​ (tavuan/vaipuak)​​ a neih mah bangin, tate in zong nu leh pate lungdam thuh ding, vaakthuk kik ding pansan a nei uh hi.

 

Tua ahih man in, Kalay Siadaw uksung leh gamsung gampua a om Catholic Innkuan khempeuh te in, Pasian muangin pumpi, lungsim leh kha tawh Pasian ih it baan ah, ih pumpi ih it bangin midangte it in, ki-itna, ki lemna, ki thutuahna tawh nungta a, innkuan nuntakna a kilaptoh theih nading, Pawlpi thuhilhna tawh kizui in, nupi, papi, khangnote’ nasep dingte gelsiam in nuntakpihna tawh, ih gam ih lei leh ih tuntunna ah vantung gam malep a, a nopci tenna mun ih suahsak theih nang in hanciam ciat ni.

 

Family and Life Commission in, Pawlpi sunga innkuan ciat ii haksat buainate bulphuh in, tuhun a innkuan ciat ii phuutkhak haksat buaina thu bulpite kan in, puahphatna maan ih neihzawh nading hanciam in kisem hi. Gentehna in, tua innkuan haksat buainate in- nupa kikhenna hangmaw? zawn man maw? nu leh pate gawm hang maw? ki theih siam loh man maw? pawlpi biakpiakna tel loh man maw? beh leh phung kikhen kideidan luat man maw? gamdang paina hang maw? Pasian thu hang maw? – cih bang thu tuamtuamte a hi hi.

 

Ei innkuan sung ciat ah, pate in pa hihna tawh picingtak a Pasian thu hilhding kisam mahmah hi. Tua mah bangin, nute tate in zong, ih innkuan sung tek ah, nu gina, ta gina taktak hihna tawh, Pasian thu kihilh in kimang kim ciat leng Kawlpi Siadaw gam ii ngimna leh tupnate hong tangtung ding a, ih innkuan sung ciat ah pumpi leh kha picingnate ih nei ding hi.

 

Innkuante ii buaina a hang, ih telkhiat khit ciangin, bangci bangin huhding cih​​ (huhna ding dan)​​ ih thei pan ding hi. Innkuan khat sunga, nu leh pa leh tate ii pansante​​ (tavuan)​​ ciantak in theisak a, tua tawh kizui in kisem leh a siangtho, a nuam, a kilem innkuan kilamzo pan ding hi. Tuhun totzia, paizia thak tawh kizui a pawlpi khantoh nang, nasep na ah, innkuan pen thupi mahmah hi. Pawlpi sungah bangbang na sem ta leng, innkuan lungsim tawh ih sep ciang bekin, ki taangtun thei pan ding hi. Pasian nangawn in, kha hotkhiat nadingin na asepna ah Pa, Tapa, Khasiangtho te ii innkuan lungsim tawh itna bulphuh in, na asepkhopna ih mu hi.

 

Tua ahih manin innkuan kim ii kha lam leh pumpi lam, annek tuidawn, nikteen puansilh, inn leh lo, kicin nadingin, a cianghciangh pan in, a kisam thupha hehpih nate Topa Pasian kiangah ngen khawm ni. Pawlpi nasepnate zong innkuan lungsim nei-in, itna bulphuh aa ih sepkhop nadingin, Nu leh Pa, U leh Nau a kuama ciat, itna leh deihsakna lianpi tawh kong hanthawn hi.

 

Christu itna sungah,
Siadaw Khen (Zoheisa)
Kalay Siadaw

Kalay Myo

17 June, 2011

 

Latest articles

More like this

Verified by MonsterInsights