HomeArticlesKA SANGKAHPIH KA LAWM IT REV HAU LIAN KHAM. Agelh ~ Awn...

KA SANGKAHPIH KA LAWM IT REV HAU LIAN KHAM. Agelh ~ Awn Za Pau

Published on

spot_img

KA SANGKAHPIH KA LAWM IT REV HAU LIAN KHAM

Agelh ~ Awn Za Pau

 

Thu Masa:

Ka sangkahpih lawm​​ Khambawi​​ tawh kisai,​​ ‘Ka Pian Sinthu - My Life My Memoir’​​ Vol I​​ laimai 58na ah laigual paragraph khat ka pulaak kha ngei bek a, gelhthuah lai ding ci leng zong a tu a zah kan ka gelhthuah ding zong ka thei nawn kei mai hi. Tua kawmkal ah April 23, 2021 ni in Kawlpi a Agape Ministries Center - Church Senior Pastor​​ Rev Go Nang​​ in​​ Sia Khambawi​​ tawh kisai in ama zia leh tong leh a nuntakdan akipan a lungsim puak dan a thei ding ka zonzon ciangin note pawl tawh kithuah kha ngei ngeelngeel ding na hih uh ciangin, amah tawh kisai thuluii khat hong gelh thei lecin hong cih ciangin, kei zong lei ah kia sak man lo liangin, ken ama thu tawh kisai ka thei tam het kei ven maw, ci’n ka dawng kik pah hi.

 

Tedim Sangpi ah Sangkah Lai

A taktak ka sangkahpih cih ciang bek mah hi a, kei lah ka neu lai pek akipan khanglui dawibia mangpite sung pan piangkhia ka hi a, amaute pawl lawm​​ Enno (Dr S Pau Khan En)te pawl, lawm​​ Thangpu (Pu Suan Za Thang), lawm​​ Khambawite​​ pawl bel a neu lim a Pasian thu sungah akidiah pikpek leh a khangkhia ciat uh ahihi. lawm Thangpu bang Leilum pan SDA thuzui khauh mahmah khat hi a, USA pan SDA​​ Pastor Authur Eugene Anderson​​ in Lawibual leh Leilum kikal mawtaw lampi tungah missionary asep hun laitak ahihi (1953 - 55?). Lawm​​ Thangpu​​ pen pau kiva mahmah a teitang mahmah khat leh SDA pawlpi pan hi in, Sani ni pen sabbath ni taktak in ciamteh ahih manin, a maan penpen pawlpi hi cia a gen thei setset khat in ka mu a, kei pian zia tawh ka ki-et ciangin amaute tawh ka kithuhual theih nang’ athu ala in hong panpih thei kei hi.

 

Ahih hangin bilbel ah Tedim sangkah lai in, Tedim tualsuak leh Tedim tualtel vivete mah tawh ka kihothei peuhmah zaw ngangtang bungleh hi. Ka cihnopna ah lawm​​ Ngul Khen (Pu Ngul Za Khen Pau - Australia)te lawm​​ Zam Ngaih (Pu Zam Ngaih Thang - Yangon)​​ lawm​​ Zam Suan(Pu Zam Suan Thang – Yangon)​​ lawm​​ Khambawi (Rev Hau Lian Kham – Yangon), lawm​​ Mangbawi (Pu Sian Khan Mang - USA), lawm​​ Nangno(Dr Rev Dam Khua Nang - Yangon), lawm​​ Mungno (Pu Thang Khan Mung - USA)te tawh akimaingap ngei pen mah ka hi uhhi.​​ 

 

Tedim Tualsuak leh Tedim Tualtel kammal nih kong zat citciat kaltangna pen, adang hang hi lo in a tung a, kong pulaak khitsate lakah, lawm​​ Mungno​​ leh lawm​​ Nangno​​ lo buang adang teng pen aneu limtakin Tedim a tung ahih uh hangin, a khualui tek pan mah a piang ahi zaw kei tam cih upna ka neih hang ahihi. Amaute lak bangah, kidot cianna ka neih ngei loh hangin lawm​​ Zam Suan, lawm​​ Zam Ngaih​​ leh lawm​​ Ngul Khente​​ gel lo buang lawm dangte lakah Manglai tan 4 a sim man​​ kei bek pian phial mah ka hi a, amau sangin ka pum ka duang a neu zawk giipgeep hangin amau sangin a uham zaw ka na hi gige hi.​​ 

 

Lawm​​ Khambawi​​ tawh Manglai tan 5 pan kipan a tan kituak toto ka hi uhhi. A mah pen a maitang puak dan in pan leng, a mittang leh a mitbu mallian liplep leh a naak a lawng gol hinhen khat ahihi. A biang zong a vei lam hiam aw khat langkai pian in vah zaw ahih manin a nuih ciangin a tuateng in ithuaisak zaw kankan lai hi. Ciamnuih khelkhel zong gen siam mahmah hi. Apa​​ Syapi Lian Za Go​​ zong Tedim sangpi ah PAT siapi khat hi a, Tedim tualtel mahmah ding khat, apa muanna tawh aki innteeksak nuam akisathei himhim nuam mahmah khat ding kimlai, tua bang lungsim neihtuak het lo in thudik mahmah khat ahihi. A nu a pate leh Sunday School khawng pan mah pilna na ngahngah ahi tam, mi neu-etna, mi simmawhnopna lung sim neih tuak ka sa het kei hi.​​ 

 

Tedim khuapi a teng ka lawmte teng pen Christian vive hi uh a, Laisiangtho khawng zong Manglai tawh na sim thei zelzel uh ahihna uh tawh kizui in, Manglai thei nuam in Manglai uuk mahmah in siam nuam mahmah tek leh kilawm uh hi. Tua mah bangin Tedim khuapi a sangkah tektek ka hih uh hangin, Lawm Khambawite pawl diakdiak Manglai uuk Manglai siamte lak mah ah a kihel banah liimsuaih khawng cartoon suaih khawng zong uuk mahmah khin hi. ABM​​ (American Baptist Mission)​​ thuzui ahihna tawh Christian La vive a sak theihna panin Mangla a tuamtuam zong na uuk mahmah khin kawikawi uhhi.​​ 

 

Ka tan 9 lai un Fulbright Teacher​​ Anold Iselle​​ in Mangla tampi hong hilh in, tua late sung ah​​ “Home On The Range”​​ acih hong hilh a, tua la pen amah leh lawm​​ Kam Suan (Pu Kam Suan Thang - HA)​​ in hong sa ziau uhhi. Mangkang siapa in bel a awkaih (tune) maan sa mahmah lel a paubaanna omsak kei mah ta leh​​ “home…home… on the range”​​ acihna ah, ih khangmasa a pil masa Zomi Manglai siate hong hilhna tawh kizui in​​ “huum..huum..on the range”​​ acih uh pen​​ ‘huum’​​ ci liang kon la,​​ “hom”​​ ci un ci’n thum vei khawng hong ci sak a, adang teng in zong Manglai sim dan leh lawh dan theihna tengin ka nei suaksuak pah uhhi.​​ 

 

Ka nung kankan ciangin amah zong 1961 kumin HSF ong in Tan 10 sang kihon cil kum mahin tan 10 zong 1962 kumin ong ahih manin akibang toto ka hi uhhi. Amah’n college na zom suak lo in ZBA​​ (Zomi Baptist Academy)​​ sangah 1962-64 dong sangsia sem hi. RIT pan kum 6 sung sang ka man kumin (1968) amah zong Yangon ah BA a ngah ahihi. 1971 ciangin BIT, Insein ah BRE a na ngah ahihi.​​ 

 

Kha Khanlawhpina​​ 

Kei bang taktak Christian lah kisuak naii meel lo banah, sang ka man zawh ciangin PWC​​ (Public Works Corporation), Lam Mangpi zum Falam ah nasep ka ngah pah a, Tedim khuapi tawh akigamla suaksuak mah ka hi hi. Ahih hangin a kum ka tel siang kei a, 1974-75 sung Mindat ka om khit khawng hiam aw khat ciangin, Tedim ah lawm​​ Khambawi​​ makaihna tawh a om ngei naiilo hi zaw lo in, Laisiangtho in hong hilhsa dikdek kha thu tawh kisai a om khin gegu, kiphawkkha kilo kha melmel ngeilo, kinelhsiahsiah asakna huhau in;​​ “Revival”​​ kici​​ Khasiangtho Thahatsak Kikna”​​ ahi,​​ .​​ hong phong lo kik hi. Tua Khasiangtho Khanlawhna tawh kizui in adiakdiak in Tapidaw khangno khangthakte in sang thei tek pah lian uh ahih ciangin, thakhat thu in thanpi in hong thangpah henhan hi.​​ 

 

Ko pawlpawl a biakna lam a kihello pipite na-ngawn in zong ka gal zakzak uhhi. ABM kici American Baptist Mission Pawlpi panin inntuan khiatna ciang dongdong hong piangkhiata a hih ziakin, EBC​​ (Evangical Baptist Church)​​ akipan, AG​​ (Assembly of God Church)​​ cihte zong tua hunsung teng mahah, hong kiphut litlit hi ngeel ngeel ding hi. Tua hun lai in​​ “Zeisu Bek”, cih khawng​​ “Once Saved Forever Saved”​​ leh​​ “Upna Omlo Gamtatna Bek In A Si Hi”​​ cih khawng khangham, khangno mipite muk leh kam ah agah phat mahmah hun laitak ahihi.​​ 

 

Lawm​​ Khambawi​​ pen a thu laigil sukha mahmah leh thugen zong kiva mahmah ahih manin​​ ‘Zogam Kha Khanlawhna’​​ pen ama kiang pan hong kipan hi cih dingin ka sang thei mahmah hi. Ama thugen kampau pen a taktak in ka ngai kha ngei kei a, ahi zongin Mangpau tawh sermon a piakna laibu neu​​ (booklet)​​ pa dikdek khat ka sim kha ngei hi. Thugen uuk leh siamte adingin Mangpau ahih zenzen hangin Manglai tawh kigelh Laisiangtho simin, Laisiangtho kammal zatte​​ (terms)​​ lot ngah leng, siam pah zalzal a om kei zongin a taanggtaangg khat hong om thei lelin ka um hi. Cihnopna ah Manglai a hoih khom khat athei khinsate adingin kisin le uh Laisiangtho a theisa a telsa dikdekte adingin haksat luatna om nawn tuan khol kenteh aci nuam ka hihi.​​ 

 

Zogamah tawlpi khat a om zawh ciangin Zangkong khuapi ah biakna phualpi khat hong sat leuleu a, biakna sang AG sang leh AG pawlpi hong phut leuleu hi. Tua nasepna sungah zong a kumkumin hong khangto hithit hi. Huhna a piate tung leh a ngahna pan bekmah tawh kinga in ngah theih ngah mawh laaktheih laakmawh a ngen a sang ding pawl hi lo lailai hi. Puansilh niikten zong ahi thilthial ciang bek mah in kithawi kizem den hi.​​ 

 

Yangon a ten sungin Jeep car khat ciang beek deih ngaihsut mahmah hi leh a tuang zo ding hi mah tase leh kiniamkhiat niloh​​ (humble)​​ zaw in leitung si leh sa deihna leh lungsim ngaihsutnate ama aituam phattuamna dingin zang nuam hetlo hi. Khasiangtho khanlawhna hong phong lo kikpa khat a hih mah bangin, Laisiangtho sung a kigelhte ii khiatna leh a deihnate a telcian sitsetna tawh kituak in Pasian deihna mah zui in, ei Pasian thu um mite lam honglaklak ahi gige dingin ka tuat simsim hi. Tua hi a, a thugen a kampau leh a laigelhte tu dong mahin nungta lai hi. Tul thei lo hi. Banghang hiam cih leh Pasian Thuthuuk Thu Laigil sukha zangkha ahihi.​​ 

 

Gen tawh kizomin ka phawk lai peuh hong pulaak lailai mai leng, Tedim, Tonzang, leh Cikha Subtownship sungah:​​ 

1. Cope Memorial Baptist Church, Tedim​​ 

2. Vial Nang Memorial Baptist Church, Tonzang​​ 

3. G Phung Kai Memorial Adventist Seminary, Kaptel leh​​ 

4. Hau Lian Kham Memorial Assembly of God Church, Kaptel cihte a om lam ka thei a, adang a om lai zongin a thei kha lo ka hihi.​​ (Yangon khuapi pan a hong nusia, Zopau/Tedim pau tawh Laisiangtho hong 4 letkhia masa penpenpa Rev Dr Kam Khua Thang luang zong Tedim khuapi ah kipua to in, Tedim Sangmang huang sungah kisial ven maw).​​ Tua ahih manin hih a tung a min tawh akiphut biakinn neite in amau min laaktaaksa a, a phuak ahih mah bangin kei muhna pan a thupitna leh akilawm penpente mah ahih lam genthuahthuah a kul nawn kei hi.​​ 

 

Thu Khupna:​​ 

Tom gen mahmah leng Zomite kisap lianpi penpen in ih suah lim a kipan kum 12 ih phak ciang dong leh kum 12 pan kum 18 - 21 ih phak dong tate kipattah dan akisampi pen ih hihi. A khangto gamte ih lelhpina leh ih phak zawhlohna thu a hang’ pen ih gam ih lei ih hauh loh leh kiukna thukhunte ahoih loh hang bek hi lo in, tua kipattah ziate gina sana tak a, a zang thei naii lo ih hih man zong ahihi. Tua kipattah zia ih zattheih tekna dingin adiakdiak in numei pil numei siam akisam masa pen ih hihi. Banghang hiam cih leh a khangto nailo gamte ah pasalte vive in nasem in numeite in inn leh lo ngak banah a tate uh zong khoi in kem uhhi.​​ 

 

Tua numeite zi ding ta ding a, a la ding pasalte in makaih leh pantah pah ding ih hih ciangin, pilna ciimna ih neih masak ding a thupi leh a kisampi pen ahihi. Tuma AD kum 1800 lai pekpekin​​ Napoleon​​ in:​​ “Ih gam sungah (France) numei pil vive nei leng ih gam a manlang takin hong khang to pah hinhin ding hi”​​ acih ciangin tua naupang kipattah zia athupi pen ahih lam agennopna bulpi pen ahihi.​​ 

 

Tua hi a, Syate’n Laisiangtho mah bulphuh sinsen in thu hong hilh tangtang un. Naupang pantah zia ding leh Pasian thu laigilte kitatsat lo in hong hilh phapha un. Mipite lawpna ding mipite thangahna ding deihna tawh ut bangbangin Laisiangtho khiatna leh deihnate deihkaihin hong bulh tawmtawm hong phuaktawm mawkmawk kei zaw un. Gtn: A zang masa a pan masa kua keek hiam aw cih zong ka thei tuan peuhmah kei a, tuhun ciangin Pasian thugen sia pawl khate tung pan:​​ Hau zo! Dam zo! Leiba Loh zo! Zeisu Min tawh!​​ Cih luanluan khawng pen kiza munn mahmah ahih hangin, muibun lua lawmlawm ka sa kei hi.​​ 

 

Adiakdiakin hauhnopna cih khawng pen mi khempeuh kihau nuam tek ding cih theihsa hi a, tua thu ih bulphuh luat ciangin angsung vaii lua mahmah hi. Pasian upna pen hong kawciiksak mahmah hi. Pasian thu pen ei gen theihloh zah dong a, a tangzai mahmah athuuk mahmah ahih lam hong su-melhmelh tawh kibang hi. Mailamah ih khangnote lungsim puak pen, Ih gam ih lei ih minam itna lungsim, laitheih laisiam nopna leh makai minthang lianpi​​ (hero)pi khat suah theihna ding cih khawng, si leh naii luang liang a hahkat tentan nopna lungsim puakte akipan hong tumtawngsak zaw tham lam ahih khak ding ngaihsut huai pha mahmah kasa hi.

Latest articles

More like this

Verified by MonsterInsights