HomeArticlesCIIMNUAI LEH KHUANO MI. Agelh ~ Thang Za Kang

CIIMNUAI LEH KHUANO MI. Agelh ~ Thang Za Kang

Published on

spot_img

CIIMNUAI LEH KHUANO MI

Agelh ~ Thang Za Kang

 

Thu patna;

Zomi ih pupa te ciimnuai khua ah, AD 1400-1500 sung kum100 khangsawm sungbang nateng uhi ci-in​​ ‘Myth’​​ akici manlo hi ci a, amat theinading aom tuanlo kamgen tangthu tawh kithei ahihi.​​ (Oral literature)

 

Tua khitciangin​​ ‘Legend’​​ ci-in tangthu man taktak hi napi, khat leh khat theihzia kibang nawnlo, akimangngilh zong omin akibehlap zong om hi.

 

Ciimnuai khua ihcihzong tua​​ “Myth leh Legend”​​ mahbang in aom taktak tangthu man, nialna ding aomlo, Zomi te khankhiatna khua munnuam ahihi.

 

Ciimnuai akhiatna;

Khanglui te in​​ “Keen Baal”​​ pen​​ ‘Ciim’​​ naci uh ahihman in Ciimnua khuapen​​ ‘Keenbal tamna khuamun nuam”​​ ci-in min nanphuak uh hihi. Ciimnuai khuapen Pu Song Thu makai-in AD1295 kum huamsung in anasat ahihi.

 

Ciimnuai pan kikhenthang in min tuamtuam kingah;

Ciimnuai khua ihteen hunsungin, min tuamtuam Beh mintuamtuam akiphuah hangin, ahuampi in​​ ‘Zomi nam”​​ in kilo uh ahihi. Ciimnuai khua ah tenna mun leh mual zui-in minam minzong angah pah uh ahihi. Tua minam te sungah; Saizang, Teizang,Sihzang, Zo, Dim, Sukte, Hualngo, Phaileng, Losau, Guite, Thahdo, Khuano mi cihbangin naki khen uhhi.

 

Ciimnuai khua ah mikitam semsem ahihman in lokhawhnading logam kicing zo nawnlo ahihman in, aminam zui-in mundang ah lal in hong kikhenkhia kik leuleu uhhi.

 

A kithuhual zawdeuh papi pawlkhat pen Tui-al omna Sihtui kiim ah nateng uh a, inn7 ciangbek aphak na uh hangin Khuano nakici ahihi. Ahihhang in Ciimnuai akitenkhit khang5 na kum1450 ciangin inntampi, mitampi mah napha in munleh mual innmun logam kicing nawnlo ahihman in minam dangte mahbang in nuntak nading anuamzaw na ah nalal uhhi.

 

Khuano mite Kaalzang zuan;

Khuano mi makai pulehpa te in Kaalzang khua zuan masa uha, khangtampi sung mah nateng uhhi. Kaalzang khua phatlai in Khupmu,​​ Suanzong,​​ Suante,​​ Tomu,​​ Suanman, Suanphut, Luanlang, Manghil,​​ Buansing,​​ Suankhup, Phaipi, Thawmte,​​ Samte,​​ Haunung,​​ Hatzaw,​​ Hatlangh behte leh Kalzang khua asiatkuan ciangin Naulak behte zong teng uhhi kici hi.

 

Kaalzang khua ah mikhang in innzong tamsemsem in behlehphung bawngzong kibehlaplap ahihman in munleh mual innmun logam kicing zonawnlo hi. Tua ahihman in Kaalzang khua abeima deuhin abehzui, abawng zuizui in Kaalzang khuapan pawlkhat paikhiakhia uhhi. Pawlkhat te Meitei gungal tungin, pawlkhat India gam Manipur gam ciangdong tungto uha, Pu Muang Suak(Tomu)​​ in Phaipi khua zuan in ki khenthang uhhi.

 

Khuano mite pawlkhat Kaalzang pan Phunom khua ah;

Khuano mite sungpan in behleh phung bawng mi akicing zawdeuhte in Phunom khuasat a, Haunung, Buansing,​​ Manghil(Suante),​​ Zo(Suanzo), beh mite nahi uhhi. Tua hunlai a khuasat behte ban ah, adang beh pawlkhat zong, Phunom khua ah teng uhhi.

 

Phunom khuapan pawlkhat paikhia kik;

Kaalzang khuapan in Phunom khua kizuan hi. Phunom khua pan in khuano mite in tulaitak a tenna khua te satin ki lal khia kik hi. Tulaitak a khuano mite tenna khua te; Phunom, Thangnuai,​​ Zung, Suangpi, Dimpi, Dimlo, Tuilang, Muallum, Cingpikot, Phaileng, Tuicinlui, Lunmual, Laibung, Tuivial, Tuaisau, Lalta, Khuabem. Pimpih, Tampi, Budiman, Singzung, Khuate leh kawlgam khua tuamtuam leh Leitung gam khangto na khuapite ah kiteng kawikawi hi.

 

Etkak laibu te;-

1.Zo History –Dr.Vum Son

2.Muanding; Magazine

3.Zomi Chonides; Thang Khan Dal

4.Khuano mite tangthu tom; Ngin Khaw Mang

*Thangnuai tonglel group pan konglak kik hi.

 

Latest articles

More like this

Verified by MonsterInsights